TEŞBİH - BENZETME
Cümledeki anlamına göre nitelik olarak zayıf olanın nitelik olarak güçlü olana benzetilmesi sanatıdır.Benzetmenin dört ana unsur yer almaktadır:
- Benzeyen (zayıf olan)
- Kendisine benzetilen (güçlü olan)
- Benzetme yönü
- Benzetme edatı
Bu dört unsurun da yer aldığı benzetme türüne "tam benzetme, ayrıntılı benzetme" adı verilir.
Benzetme yönü ya da benzetme edatından biri eksikse bu benzetme türüne "eksiltili benzetme" adı verilir.
Benzetme unsurlarından sadece "benzeyen ya da kendisine benzetilen" varsa bu türe de "yalın-uz benzetme" ya da "teşbihibeliğ" adı verilir.
ÖRNEK 1:
👉 Ay, bir su misali damlıyor içime damla damla.
Benzetme yönü ya da benzetme edatından biri eksikse bu benzetme türüne "eksiltili benzetme" adı verilir.
Benzetme unsurlarından sadece "benzeyen ya da kendisine benzetilen" varsa bu türe de "yalın-uz benzetme" ya da "teşbihibeliğ" adı verilir.
ÖRNEK 1:
👉 Ay, bir su misali damlıyor içime damla damla.
Öncelikle yapılması gereken cümledeki anlama göre benzetme yönünü keşfetmek olmalıdır. Bu cümlede benzetme yönü “damlamak”tır. Damlama yönünden güçlü olan ise “su”dur. Yani su, “kendisine benzetilen”dir. Ay ise damlama yönünden zayıftır. O hâlde ay, “benzeyen”dir. “Misali” kelimesi de bu cümlede benzetme edatı görevini üstlenmiştir.
ÖRNEK 2:
👉 İnsan bu su misali kıvrım kıvrım akar ya
Bir yanda akan benim bir yanda Sakarya
Bu örnekte insan, akma yönünden suya benzetilmiştir. Nitekim burada akma yönünden güçlü olan “su”dur. Bu nedenle su, kendisine benzetilendir. İnsan ise nitelikçe zayıf olduğu için benzeyendir. Misali de benzetme edatıdır.
Ayrıntılı benzetmenin yanı sıra sadece benzeyen ve kendisine benzetilenin bulunduğu “teşbihibeliğ” yani güzel benzetme de teşbih sanatı içinde değerlendirilir.
ÖRNEK 1:
👉 Bir gül yüzüme ey yüz-ü mâhım.
Bu örnekte mah, ay demektir. Şair, sevgilisine ay yüzlü demek istemiştir. Örnekte de görüldüğü gibi ne benzetme yönü ne de benzetme edatı bulunmaktadır. Bu yüzden bu örneğe teşbihibeliğ denir.
ÖRNEK 2:
👉 Kim bu cennet vatan uğruna olmaz ki feda?
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda
Şair, vatanı bir cennete benzetmiştir. Ancak hangi yönden benzettiği cümle içerisinde yer almamakla beraber benzetme edatı da bulunmamaktadır.
Diğer Örnekler:
👉 En ağır işçi benimGün yirmi dört saat, seni düşünüyorum.
👉 Ayrılık ateşten bir ok
Nazlı yardan hiç haber yok.
👉 Aşk rüyadır çok zaman
Olduğu gibi bırak
Tek sen misin ayrılan?
Üzüldüğün şeye bak.
👉 Acı çekmek özgürlükse
Özgürdük ikimiz de
O yuvasız çalı kuşu
Bense kafeste kanarya