Atasözleri ve Anlamları | PDF | Edebiyat ve Türkçe

Okuyan: 559

Türk dili ve edebiyatı öğretmenlerimizle Türkçe öğretmenlerimizin en zorlandığı projelerden olan Dilimizin Zenginlikleri Projesi için olabildiğince güzel bir içerik hazırladık. Burada yer alan atasözlerini hem öğrencilerinize ödev olarak verebilir hem de okulunuzun her noktasına asabileceğiniz bir sözlük oluşturabilirsiniz. PDF içeriği konunun en altında yer almaktadır.

#	Atasözü	Anlamı / Açıklaması
1	Fukaranın tavuğu tek tek yumurtlar.	Yoksulun şansı hemen hemen hiç gülmez; bunun için hangi işe el atarsa atsın zengin gibi kazanamaz.
2	Aba vakti aba, yaba vakti yaba.	Kişi, kendisine gerek olan şeyleri vaktinden önce ve ucuz olduğu zaman satın almalıdır.
3	Abanın kadri yağmurda bilinir.	Bir şeyin değeri, ona ihtiyaç duyulduğunda anlaşılır.
4	Aç ayı oynamaz.	İnsanın çalışması için önce temel ihtiyaçlarının karşılanması gerekir.
5	Aç gezmekten tok ölmek iyidir.	Beslenmek temel ihtiyaçtır; aç kalmak yaşama sevincini yok eder.
6	Aç tavuk kendini buğday ambarında sanır.	Düşüncesi hep istediği şeyde olan kişi, her şeyi ona göre yorumlar.
7	Acı patlıcanı kırağı çalmaz.	Kötülüklere alışmış kişi benzer durumdan etkilenmez.
8	Acıkan ne olsa yer, acıyan ne olsa söyler.	Geçim sıkıntısı çeken kişi türlü yollara başvurur; canı yanan kişi düşünmeden konuşur.
9	Açma sırrını dostuna, o da söyler dostuna.	Sırrını kimseye söyleme; o da başkasına söyler.
10	Açtırma kutuyu, söyletme kötüyü.	Karşındakini kızdırırsan sana kötü sözler söyler.
11	Adam olana bir söz yeter.	Akıllı ve anlayışlı kişi, söyleneni hemen anlar.
12	Adamın alacası içinde, hayvanın alacası dışındadır.	İnsanın içi belli değildir; niyeti dışından anlaşılmaz.
13	Ağaç yaş iken eğilir.	İnsan küçük yaşta eğitilmelidir.
14	Ağaç, yaprağıyla gürler.	İnsanın sevenleri, akrabaları, dostları varsa onlarla güç bulur, varlığını gösterir.
15	Ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur.	Ana-baba nasılsa çocukları da onlara benzer.
16	Ağacın kurdu içinde olur.	Bir topluluğu çürüten öğeler kendi içindedir.
17	Ağanın gözü ata tımardır.	İş sahipleri denetimlerini sürekli yaparlarsa işler yolunda gider.
18	Ağlamayan çocuğa meme vermezler.	Hakkını istemeyen kimseye kimse bir şey vermez.
19	Ağustos böceğini yazın dinle, kışın inanma.	Yazın tembellik eden kişi, kışın sıkıntı çeker.
20	Ağustosta gölge kovan, zemheride karnını ovar.	Zamanında çalışmayan sonradan pişman olur.
21	Ak akçe kara gün içindir.	Çalışarak kazandığımız para, dar zamanımızda bizi sıkıntıdan kurtarır.
22	Ak koyunun kara kuzusu da olur.	Her iyi kişiden bazen kötü davranış da görülebilir.
23	Akarsu kendi çukurunu kazar.	İstekli kişi mutlaka kendine uygun iş bulur.
24	Akıl yaşta değil baştadır.	Akıllı olmanın yaşla ilgisi yoktur; bazı küçükler büyüklerden daha akıllı olabilir.
25	Akılları pazara çıkarmışlar, herkes yine kendi akılını almış.	İnsan kendi aklını başkasınınkinden üstün görür.

No	Atasözü	Anlamı / Açıklaması
26	Akıllı köprü arayıncaya dek deli suyu geçer.	Atak kişi tehlikeyi göze alır ve çabuk sonuç alır.
27	Akıllı, sözünü akılsıza söyletir.	Başkası adına konuşmak insanı derde sokar.
28	Akşamın hayrından sabahın şerri iyidir.	İşe erken başlamak, geçe bırakmaktan daha iyidir.
29	Alet işler, el övünür.	İnsan ne kadar usta olursa olsun, araç olmadan iyi iş çıkaramaz.
30	Alma mazlumun ahını, çıkar aheste aheste.	Haksızlık yapan kişi, sonunda cezasını mutlaka çeker.
31	Altın eli bıçak kesmez.	Hünerli veya varlıklı kişiye zorluk işlemez.
32	Aman dileyene kılıç kalkmaz.	Mertliğinize güvenip size teslim olan düşmanın canına kıyılmamalıdır.
33	Ananın bastığı yavru incinmez.	Annenin sözü çocuğa ağır gelmez.
34	Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az.	Anlayışlı kimseleri en küçük bir söz bile etkiler; anlayışsız kimselere ne söylense yararsızdır.
35	Arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.	Kişinin kim olduğunu arkadaş çevresi gösterir.
36	Armut piş, ağzıma düş olmaz.	Emek harcamadan bir şey elde edilemez.
37	Aslan yattığı yerden belli olur.	İnsanın düzenli oluşu yaşadığı yerden anlaşılır.
38	At ölür meydan kalır, yiğit ölür şan kalır.	İnsan ölse de yaptığı iyi işler unutulmaz.
39	Atalar sözünü tutmayanı yabana atarlar.	Büyüklerinin sözünü tutmayanlar toplum içinde ziyan olurlar.
40	Atanın sanatı oğla mirastır.	Bir evlat babasının sanatını onun ölümünden sonra sürdürür.
41	Ateş düştüğü yeri yakar.	Bir olayın acısını en çok yaşayanlar hisseder.
42	Atın ölümü arpadan olsun.	Çok sevilen bir şeyden zarar gelse bile katlanılır.
43	Ay doğarken geceyi, insan ölürken ömrünü aydınlatır.	Her son, bir başlangıcın habercisidir.
44	Ay görmüşün yıldıza minneti yoktur.	Bir şeyin çok üstününü görmüş olan kimse, ondan daha az değerde olanını beğenmez.
45	Ayağını yorganına göre uzat.	Gelirine göre harcama yap.
46	Aynası iştir kişinin lafa bakılmaz.	İnsan hakkında yargıya varmak için işine bakılır.
47	Ayranım ekşi demezler.	Kimse kendi kusurunu kabul etmez.
48	Aza sormuşlar nereye, çoğun yanına demiş.	Küçük kazançlar hep varlıklılara gider.
49	Baba koruk yer, oğlunun dişi kamaşır.	Babanın yaptığı kötü işin sıkıntısını oğlu çeker.
50	Baba vergisi görümlük, koca vergisi doyumluk.	Babadan gelen harcama geçici, kocadan gelen harcama kalıcıdır.

No	Atasözü	Anlamı / Açıklaması
51	Babasından mal kalan, merteği içinden bitmiş sanır.	Miras yoluyla mal edinen kimse, onun için ne kadar emek harcandığını bilemez.
52	Bakmakla usta olunsa köpekler kasap olurdu.	Yalnızca bakarak hiçbir şey öğrenilemez.
53	Bal bal demekle ağız tatlanmaz.	Sözle değil, işle sonuç alınır.
54	Bal olan yerde sinek de olur.	Güzel şeyin çevresinde yararlanmak isteyenler olur.
55	Balık baştan kokar.	Bozulma varsa genellikle yöneticiden kaynaklanır.
56	Baş ağır gerek, kulak sağır.	Kişi ağırbaşlı olmalı ve dedikoduları dinlememelidir.
57	Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz.	İş birliği olmadan başarıya ulaşılamaz.
58	Baş kesmekle akıl kesilmez.	Güç kullanmakla bilginin önüne geçilemez.
59	Baş sallamakla kavuk eskimez.	Birine uyum sağlamak zarar vermez.
60	Bekârlık sultanlıktır.	Bekâr kişi özgürdür, kendi kararını kendi verir.
61	Benzeye benzeye yaz, benzeye benzeye kış olur.	Gelişme ve gerileme yavaş yavaş olur.
62	Besle kargayı, oysun gözünü.	Elinde büyüttüğün kişi gün gelip sana nankörlük edebilir.
63	Bıçak yarası geçer, dil yarası geçmez.	Kırıcı sözlerin etkisi uzun sürer.
64	Bin bilsen de bir bilene danış.	Ne kadar bilsen de, daha bilene danış.
65	Bin ölç, bir biç.	Bir işe başlamadan önce iyi düşün, ölçüp tart.
66	Bir çiçekle bahar olmaz.	Küçük bir belirtiyle büyük sonuçlara ulaşılamaz.
67	Bir çöplükte iki horoz ötmez.	Bir yerde iki baş olursa anlaşmazlık çıkar.
68	Bir elin nesi var, iki elin sesi var.	İş birliğiyle işler kolaylaşır.
69	Bir koltuğa iki karpuz sığmaz.	Aynı anda iki önemli iş yapılamaz.
70	Bir yer, biri bakar; kıyamet ondan kopar.	Bazıları hakkı olmayan şeyi kaparsa kavga çıkar.
71	Birlikten kuvvet doğar.	Dayanışma ve beraberlik başarı getirir.
72	Boş gezmekten bedava çalışmak yeğdir.	Çalışmak insanı tembellikten kurtarır.
73	Buğday başak verince orak pahaya çıkar.	Gereksinim duyulan şey değer kazanır.
74	Bugün git, yarın gel demek adama işkencedir.	Gereksiz oyalama, karşısındakini yorar.
75	Bugünün işini yarına bırakma.	Her şeyi vaktinde yapmak, ertelememek gerekir.

No	Atasözü	Anlamı / Açıklaması
76	Büyük lokma ye, büyük söz söyleme.	Başaramayacağın konuda kesin konuşma.
77	Cambaz ipte, balık dipte gerek.	Kişi uzmanlığına göre davranmalıdır.
78	Cami yıkılmış, mihrap yerinde.	Görünüşte yıkım olsa da öz yerindedir.
79	Canı yanan eşek, attan yorgun olur.	Zarara uğrayan kimse acısını çıkarmak için aşırı çaba harcar.
80	Çiftçinin ambarı sabanın ucundadır.	Kazanç çalışmayla olur.
81	Çivi çiviyi söker.	Zor işi başka bir güçle yenebilir.
82	Cömert derler maldan ederler, korkak derler candan ederler.	İnsan bazen toplum baskısıyla yanlış işler yapar.
83	Dağ ne kadar yüce olsa, yol onun üstünden geçer.	Hiçbir güç, insanın azmini yenemez.
84	Damlaya damlaya göl olur.	Küçük kazançlar zamanla büyür.
85	Davulun sesi uzaktan hoş gelir.	İşin içinde olmayanlar o işi kolay veya kârlı sanırlar.
86	Değirmende unutmamışlar.	Eski kin ve nefret kolay unutulmaz.
87	Deli deliyi görünce değneğini saklar.	Saldırgan kimse kendisi gibiden çekinir.
88	Demir tavında dövülür.	Her işin uygun bir zamanı vardır.
89	Denize düşen yılana sarılır.	Zor durumda kalan kişi kurtulmak için her çareye başvurur.
90	Dereyi görmeden paçayı sıvama.	Sonuç kesinleşmeden işe girişme.
91	Dert, paylaşılınca azalır.	Üzüntü, başkalarıyla paylaşıldığında hafifler.
92	Dervişin fikri ne ise zikri de odur.	İnsan düşündüğünü konuşur.
93	Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.	Küçük çıkar büyük zarara yol açabilir.
94	Dibi görünmeyen sudan geçme.	Bir işe girişirken her yönünü iyice araştır.
95	Dinsizin hakkından imansız gelir.	Acımasız kişiyi, kendisinden daha acımasız biri yola getirir.
96	Doğru söyleyenin bir ayağı üzengide gerek.	Doğruyu söyleyen sevilmez, oradan ayrılmak zorunda kalır.
97	Dost, dostun eyerlenmiş atıdır.	Gerçek dost, arkadaşının zor anında yardıma hazırdır.
98	Ecel geldi cihana, baş ağrısı bahane.	Ölümden kaçış yoktur; ölüm bahaneyle gelir.
99	Eğreti ata binen tez iner.	Geçici yetki veya mal elden gider.
100	El, el ile; değirmen yel ile.	Başarı için yardımlaşmak gerekir.

No	Atasözü	Anlamı / Açıklaması
101	Eşek çamura çökerse sahibinden gayretlisi olmaz.	Bir kimse kendi işini kendisi düzeltmelidir.
102	Et tırnaktan ayrılmaz.	Yakın akrabalar arasındaki bağ kolay kopmaz.
103	Ev alma, komşu al.	Komşuluk ilişkileri, iyi komşuya sahip olma çok önemlidir.
104	Görünen köy kılavuz istemez.	Ne kadar gizlense de gerçekler ortadadır.
105	Gün doğmadan neler doğar.	Beklenmedik anda umut verici durumlarla karşılaşılabilir.
106	Güneş girmeyen eve doktor girer.	Güneşsiz evde hastalık eksik olmaz.
107	Her çok azdan olur.	Çoğu, azların birikmesiyle oluşur.
108	İğneyi kendine, çuvaldızı başkasına batır.	Başkalarını eleştirmeden önce kendini eleştir.
109	İki cambaz bir ipte oynamaz.	İki kurnaz bir arada iş yapamaz.
110	İyi olacak hastanın doktoru ayağına gelir.	Kaderde iyilik varsa fırsat kendiliğinden gelir.
111	Kargaya yavrusu şahin görünür.	İnsan sevdiklerini olduğundan üstün görür.
112	Kol kırılır, yen içinde kalır.	Yakınlar arasındaki sorun dışarıya taşırılmamalıdır.
113	Körler memleketinde şaşılar padişah olur.	Bilgisizler arasında az bilen üstün olur.
114	Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.	Kış sonunda soğuklar devam eder.
115	Merhametten maraz doğar.	Fazla merhamet, kötülüğe yol açar.
116	Nasihat istersen tembele iş buyur.	Tembel kişi işi yapmamak için türlü bahane üretir.
117	Nerde birlik orda dirlik.	Birlik olan yerde huzur olur.
118	Otu çek, köküne bak.	Kişiyi anlamak için soyuna bak.
119	Paça ıslanmadan balık tutulmaz.	Emek vermeden kazanç olmaz.
120	Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir.	Bir işin sonucu gidişinden belli olur.
121	Şaşkın misafir ev sahibini ağırlar.	Görevi olmayan işe karışan akılsız kimseyi anlatır.
122	Sen işten korkma, iş senden korksun.	İşi gözünde büyütmeden azimle çalış.
123	Şeytanla kabak ekenin başına kabak patlar.	Kurnazla ortak olan zarar görür.
124	Söz gümüşse sükût altındır.	Susmak bazen konuşmaktan daha iyidir.
125	Söz var iş bitirir, söz var baş yitirir.	Yerinde söz işleri düzeltir, ölçüsüz söz insanı zora sokar.
126	Tavşan dağa küsmüş, dağın haberi olmamış.	Önemsiz kişinin küsmesi önemli kişiyi etkilemez.
127	Uşağı işe koş, sen de ardına düş.	Bir işi buyurduysan kontrol etmelisin.
128	Varlığa darlık olmaz.	Zengin olanın gücü her şeye yeter.
129	Varlıkta yokluk çekilmez.	Zengin olan kişi yoksulluğun zorluğunu bilmez.
130	Verirsen veresiye, batarsın karasuya.	Veresiye veren zarar eder.
131	Yanlış hesap Bağdat’tan döner.	Yanlış anlaşılır, sonunda düzeltilir.
132	Yaza çıkardık danayı, beğenmez oldu anayı.	Yetiştirdiklerimiz bizi beğenmez olur.
133	Yılan kendi eğrisini bilmez, deveye “boynun eğri” der.	Kendi kusurunu görmeyen başkasını eleştirir.
134	Yörük ata kamçı değmez.	İşini iyi yapanı sıkıştırmaya gerek yoktur.
135	Yuvayı yapan dişi kuştur.	Ailenin düzenini sağlayan kadındır.
136	Zenginin malı züğürdün çenesini yorar.	Yoksul, zenginin malını konuşur durur.