Şiirde ilk beyitte, dizede söylenen sözlerle ilgili olarak ikinci beyitte, dizede sözle bağı veya benzerliği bulunan karşılıklar kullanma sanatıdır. Sözlüklerde leff “toplama” , neşir “yayma” anlamına gelir. Kalıplaşmış mecazlar (mazmun) sıkça kullanılır. Leff u neşr tenasüp, teşbih ve istiare gibi edebi sanatlarla yakından ilgilidir. Bu sanat düz yazıda da görülebilir. Hangi sözün hangi sözle ilgili olduğu okuyucunun bilgisiye de alakalıdır.
UYARI: Tenasüpte herhangi bir sıralama görülmezken leff u neşr, sıralamaya dayalıdır.
Leffüneşrin tenasüpten farkı, düzenli bir sıranın olmasıdır. Ve genellikle açıklama ilgisi kurulmaktadır. Tenasüpte bu tarz durumlar yer almaz.
Birbiriyle ilişkili sözcükler aynı sırayla alt alta veriliyorsa buna “mürettep leffüneşr”, çapraz veriliyorsa “gayrimürettep leffüneşr” adı verilir.
Örnek 1
Gönlümde ateştin gözümde yaştın
Ne diye tutuştun, ne diye taştın
Ateş, tutuşmak; yaş, taşmak arasında sıralı bir ilgi kurulmuştur. Bu bağlamda leffüneşr söz konusudur.
Örnek 2
Sakın bir söz söyleme yüzüme bakma sakın
Sesini duyan olur, sana göz koyan olur.
Söz söylemek, sesi duymak; yüzüne bakmak, göz koymak arasında sıralı bir ilişki söz konusudur. Bu bağlamda mürettep leffüneşr vardır
Örnek 3
Deli eder insanı bu deniz, bu gökyüzü
Göz kırpar yıldızlar, türkü söyler balıklar.
Deniz, balık; gökyüzü, yıldız arasında çapraz sıralı bir ilgi kurulmuştur.
Örnek 4
Ârızın yâdıyla nemnâk olsa müjgânım n’ola
Zâyi olmaz gül temennâsıyla vermek hâre su
Beyitte ârız, yanak; nemnâk, ıslanmak; müjgân, kirpik; hâr, diken demektir. Divan şiirinde yanak, güle benzetilir. Kirpik de dikene benzetilmektedir. Bu bağlamda mürettep bir leffüneşr söz konusudur.
Diğer söz sanatlarına gitmek için tıklayın.
Hazırlayan: Melih Özdamar
