Bir durumun, olayın ve olgunun söze güzellik katmak amacıyla gerçek sebebi dışında hoşa gidecek hayali ya da güzel bir sebebe bağlama sanatıdır. Hüsn kelimesi “güzel”, talil kelimesi “neden” anlamına gelmektedir.
UYARI: Bazı kaynaklarda bunun illâ güzel bir sebep olması gerekmez diye uyarılar da bulunmaktadır. Ancak çoğunluk, hüsn kelimesinden dolayı güzelliğe yönelir.
Güzel şeyler düşünelim diye
Yemyeşil oluvermiş ağaçlar
UYARI: Hüsn-i talil yapılırken, bulunan neden ile gerçek sebep arasında bir ilgi bağı olması gerek.
Hâk-i pâyine yetem der ömrlerdir muttasıl
Başını daşdan daşa urup gezer âvâre su
(Suyun normal akışı Hz. Muhammed’in ayağının tozuna erişip yüz sürmek ve ona ulaşmak nedenine bağlanmıştır.)
UYARI: Hüsn-i talilin olduğu yerde mübalağa sanatı da vardır.
➤ Köyün girişinde karşılamak için beni
Dizilmiş sıra sıra köyün tüm selvileri
(Selviler normal olarak yol kenarına sıralanmaktadır ancak şair, bu sıralanmanın sebebini kendisini selamlamaya gelmelerine bağlıyor.)
➤ Ateşten kızaran bir gül arar da
Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi
(Gül, kırmızı renklidir. Kırmızı renge sahip olmasını da şair ateşe bağlamaktadır.)
➤ Bâğ-ı âlemde yüzün mânendi bir gül isteyip
Cüst ü cȗ edip gezer gülzârı bülbül şâh şâh
(Bülbülün yaradılışı gereği daldan dala konuşunun sebebi, gülün yüzü gibi güzel bulma sebebine bağlanmıştır.)
ÖRNEKLER:
➤O kadar çaldı ki yürekten
Türküler aşındırdı kavalı
➤Güller kızarır utancından o gonca gül gülünce
Sümbül bükülür kıskancından kâkül bükülünce
➤Seni seyr etmek için reh-güzer-i gülşende
İki cânibde durur serv-i hiraman sâf sâf
(Nazlı bir şekilde salınan serviler gül bahçesinin iki yanında seni seyretmek için dizilmişler.)
➤Sen yoksun hiçbir şey yok
Güneşin rengi
Ağustos yıldızlarının sıcaklığı
Karanfil kokusu…
➤Boyundan serv utanmış bâğ içinde
Yüzünden lâle kalmış dağ içinde
➤İtmüş idim bâğda ol dehenün mehdini
Goncelerin şimdi hep dilleri hȗndur bana
➤Başı açuk yalın ayak abdâlun olmuşdur güneş
Bir yerde ârâm eylemez şevkünle dünyâyı gezer
➤Gün yüzlüler hevâsına düşenler
Ağlasun Görmez misin?
Bulutları pür-nem gelür gider
Diğer söz sanatlarına gitmek için tıklayın.
Hazırlayan: Melih Özdamar
