Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması - Düz Değişmece) Nedir?

Bir sözcüğün “benzetme amacı güdülmeden” başka bir sözcüğün yerine kullanılması sonucu ortaya çıkan söz sanatıdır.

İstiare ile karıştırılmamalıdır. İstiarede benzetme amacı vardır. Benzetme amacı güdülmediği zaman ad aktarması olur.

ÖRNEK 1

Vurulmuş tertemiz alnından uzanmış yatıyor
Bir hilâl uğruna ya Rab, ne güneşler batıyor.

Bu örneği, istiareden de hatırlamalıyız. Benzetme ilgisinin kurulduğu güneşin batışı istiare örneğiydi. Aynı zamanda hilâl ifadesi ise ad aktarması örneğine girmektedir. Bunun sebebi de hilâlin, bayrağın bir parçası olmasıdır. Yani benzetme amacı olmadan hilâl, bayrak yerine kullanılmıştır.

ÖRNEK 2 (YGS-LYS-MEB)

Marmara’da her yelken
Uçar gibi neşeli

Bu örnekte soru “Hangisinde ad aktarması örneği vardır?” şeklinde sorulmuştu. Bu ifadede “Marmara” kelimesi ile Marmara Denizi kastedilip bölgenin adı söylenmiştir. Aynı zamanda “yelken” geminin rüzgâr almasını sağlayan bir parçasıdır. Bu parça sayesinde gemi hareket eder. Yine yelken, gemi yerine benzetme amacı güdülmeden kullanılmıştır.

ÖRNEK 3 (YGS-LYS-MEB)

Kendimi kaptırarak tekerleğin sesine
Uzanmışım, kalmışım yaylının şiltesine.

İlk dize, her zaman ad aktarması için bir ipucudur. Bu ifadede tekerleğin var olması bu aktarmanın bir araç olabileceğine işarettir. Alt tarafta yer alan “yaylı” ile “araba” kastedilmiştir. Arabanın tekerleğinde bulunan yaylar söylenerek arabayı anımsatmak hedeftir.

ÖRNEK 4 (YGS-LYS-MEB)

Bu seneki sayıda güzel öyküler var.

Bu ifadede geçen sayı, ad aktarmasıdır. Öyküler, bunun bir dergi olduğuna işarettir. Sayı, derginin kaç defa çıkarıldığına işaret eden bir birimdir. Böylece ad aktarması ortaya çıkmıştır.

DİĞER ÖRNEKLER

Aşkın sihirli şarkısı yüzlerce dildedir
İspanya bu akşam neşeyle zildedir.
(İspanya halkı)

Hancı ne olur elindeki şişedenBirkaç yudum ver yavaş yavaş
(Şişedeki içkiden)

Bir tencere kaynar ocakta
Et mi kaynar, dert mi bilinmez
(Kaynayan sudur.)

Ben garip çizgilerle uğraşırken baş başa
Rastlamıştım duvarda bir şair arkadaşa(Rastlanan şairin şiiri ya da resmidir.)

Birazdan evi arayıp izin alırım.
(Evdeki insanları)

Bereket yağar bu kentin üstüne
(Yağmur yağınca bereket oluşur.)

Dün sabah tüm kalemler fuara uğramış.
(Kalemlerden kasıt yazarlardır.)


Gemi Samsun’a yanaşıyordu usul usul.
(Samsun limanına)

Hazırlayan: Melih Özdamar

İçeriklerimiz, pdf anlatımlar dahil, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nca korunmaktadır. Telif haklarının herhangi bir şekilde ihlali, başka yerlerde isimsiz yayımlanması, çeşitli kitap kaynaklarında izinsiz yer alması, içeriğin izinsiz kopyalanıp başka bir isimle tanıtılması vb. ile yapan kişi, kişiler veyahut kurumlar hakkında gerekli işlemler başlatılacaktır. 
 Türkçe ve Edebiyat yönetimi.