Divan Edebiyatında Nesir Türleri ve Yazarları | PDF

Divan edebiyatı her ne kadar şiir alanında gelişse de bu dönemde yer alan bazı yazarlar, nesir alanına da yönelmişlerdir. Münşeat adı verilen eserlerde toplanan bu düzyazılar sayesinde döneme büyük oranda ışık tutulmuştur.

1. SADE NESİR

  • Bu yazı türünde asıl hedef halktır.
  • Bu nedenle sade ve anlaşılır bir dil tercih edilmiştir.
  • Tefsir, tasavvuf, ahlak, tıp tarzı kitaplardır.

Sade Nesir Türündeki Eserler

  • Katip Çelebi > Keşfüzzunun, Cihannüma, Fezleke
  • Yazıcıoğlu Ahmet Bican > Acaibül Mahlukat
  • Sehi Bey > Heşt Behişt
  • Mercimek Ahmet > Kabusname
  • Evliya Çelebi > Seyahatname
  • Kul Mesut > Kelile ve Dimne
  • Seydi Ali Reis > Mirat’ül Memalik

2. ORTA NESİR

  • Coğrafya, tarih kitapları orta nesir örneğidir.
NOT: Bazı kaynaklarda nesir, "sade ve süslü" olmak üzere iki tür olarak gösterilir. Bu nedenle "orta nesir" kavramı kabul görmemektedir. Bundan ötürü orta nesirde geçen birçok eser sade nesir içerisinde de verilebilir. Bu yüzden soruya göre hareket edilmelidir.


Orta Nesir Türündeki Eserler

  • Peçevi Tarihi
  • Naima Tarihi
  • Tevarih-i Ali Osman (Âşıkpaşazade Tarihi)

3. SÜSLÜ NESİR

  • Ağır bir dile sahiptir.
  • Anlam yoğunluğu söz konusudur.
  • İç uyağa bolca yer verilir.
  • Yabancı tamlamalar, söz sanatları sıkça tercih edilir.
  • Konudan çok üslup önemlidir.
  • Nergisî bu türde tanınır.

Süslü Nesir Türündeki Eserler

  • Fuzulî > Şikâyetname
  • Nabi > Tuhfetül Harameyn
  • Lami Çelebi > Vamık u Azra
  • Sinan Paşa > Tazarruname

DİVAN EDEBİYATI NESİR YAZARLARI

1. Kul Mesut 

  • Doğum ve ölüm tarihi hakkında net bir bilgi olmasa da tezkirelerde ve çeşitli kaynaklarda 14. yy. yazarı olduğu söylenir.
  • Kelile ve Dimne adlı eseriyle bilinir.

2. Şeyhoğlu Mustafa

  • 14. yy. yazarıdır.
  • Tercümeleriyle tanınır.

a. Marzubanname

  • Fabl aracılığıyla devlet idaresi ve ahlaki konularda öğüt verir.
  • Nesir şeklindedir.

b. Hurşitname

  • Hurşit ile Ferahşat arasındaki ilişkiyi anlatan bir mesnevidir.

3. Mercimek Ahmet

  • Doğum ve ölüm tarihi hakkında net bir bilgi bulunmamasına rağmen kaynaklarda 15. yy. yazarı olduğu bilgisi geçmektedir.
  • Kabusname isimli eseri sade nesrin en önemli örneğidir.

4. Sinan Paşa 

  • Süslü nesre dair ilk örneği veren yazardır.
  • 15. yüzyıl sanatçısıdır.
  • Seci, aliterasyon, söz sanatı gibi ahenk unsurlarına önem vermiştir.
  • Dinî, ahlaki, tasavvufi bilgilere önem vermiştir.

a. Tazarruname

  • Süslü nesrin en güzel örneğidir.
  • İlahi aşk ele alınır.
Diğer: Maarifname, Tezkiret’ül Evliya

5. Âşıkpaşazade

  • 15. yüzyılda tarihçilik alanında ün yapmıştır.
  • Asıl adı Derviş Ahmet Âşıkî’dir.
  • Tevarih-i Ali Osman, bilinen en önemli eseridir.

a. Âşık Paşa Tarihi (Tevarih-i Ali Osman)

  • Sade bir Türkçe ile yazılan bu eserde menakıpname tarzı esas alınmıştır.
  • 2. Murat ve Fatih yıllarıyla beraber bu padişahlardan önceki dönemler işlenir.

6. Yazıcıoğlu Ali 

  • 15. yüzyılda Selçukname isimli eseriyle ön plana çıkmıştır.
    • Bu eser, Tevarih-i Ali Selçuk ya da Oğuzname adıyla da bilinir.
    • İslam öncesi tarihinden itibaren Osmanlı Dönemi’ne kadar olan bölümü işlemiştir.

7. Sehi Bey 

  • 16. yüzyıl tezkirecisidir.

a. Heşt Behişt

  • Sekiz Cennet anlamını taşır.
  • 216 şair yer almaktadır.
  • Anadolu’daki ilk tezkire örneğidir.

8. Babürşah 

  • Çağatay diliyle yazan Babür, 16. yüzyıl hükümdarı ve sanatçısıdır.
  • Babür Devleti’nin kurucusudur.

a. Babürname

  • Babür Şah’ın çocukluğundan başlayarak her dönemi ele alan mensur bir eserdir.
  • Hatıra ve gezi türünün ilk örneklerinden kabul edilir.
  • 2009 sınavında sorulan soruda gezi yazısının ilk örneklerinden olduğu kabul edilmiştir.
Diğer: Divan, Aruz Risalesi… 

9. Latifi

  • 16. yüzyılda yaşamıştır.
  • Tezkire yazarıdır.
  • Latifi Tezkiresi ile tanınır.

a. Latifi Tezkiresi

  • 300 şair yer almaktadır.
  • Alfabetik sıraya göre oluşturulmuştur.
  • Kanuni Sultan Süleyman’a sunulmuştur.

10. Seydi Ali Reis

  • 16. yüzyılda yaşayan nesir yazarıdır.
  • Pozitif bilimlerle ilgilenmiştir.
  • Kaptan-ı Deryâ olarak görev yapmıştır.

a. Miratül Memalik

  • Gezi türündeki ilk eser kabul edilir.
  • Hatıra özelliği taşır.
  • Hindistan’dan dönüşü esnasında gezip gördüğü yerleri anlatmıştır.

b. Kitabül Muhit

  • Coğrafya türündeki eserdir.

11. Piri Reis

  • Kitab-ı Bahriye isimli eseriyle bilinir.

12. Ebulgazi Bahadır Han 

  • Tarih yazarıdır.
  • 17. yüzyılda yaşamıştır.
  • Şecere-i Türki ve Şecere-i Terakime, Türk tarihini ele alır.

13. Evliya Çelebi

  • Seyahatname denilince akla gelen kişidir.
  • 17. yüzyılın önde gelen yazarıdır.
  • Mizaha yer verdiği Seyahatname’si ile bilinir.

a. Seyahatname

  • On ciltten oluşur.
  • Gezi yazısı niteliğindedir.
  • Sade nesir örneğidir.
  • Hikâyeleştirme söz konusudur.
  • Mizah ve abartıya yer verilmiştir.

14. Mustafa Naima Efendi

  • 17. yüzyıl tarihçisidir.
  • Vakanüvistlik yapmıştır.
  • Orta nesir örnekleri vermiştir.

a. Naima Tarihi

  • 3. Murat ve IV. Mehmet dönemlerni anlatır.
  • Toplumun ahvalini göz önüne sermiştir.

15. İbrahim Peçevi 

  • 17. yüzyıl tarih yazarıdır.
  • Orta nesirde örnek vermiştir.

a. Peçevi Tarihi

  • 1520 – 1648 Osmanlı Dönemi’ni anlatır.

16. Katip Çelebi 

  • 17. yüzyıl bilim adamı ve yazarıdır.
  • Batı’da “Hacı Kalfa” adıyla tanınır.
  • Tarih, coğrafya, edebiyat alanında ün yapmıştır.
  • Sade ve anlaşılır bir dile sahiptir.
  • Arapça içerikle eser yazmıştır.

a. Keşfüzzünun

  • Yazıldığı döneme kadar olan eser ve yazarlar hakkında bilgi verdiği için bibliyografya özelliği gösterir.
  • 10 bin sanatçı yer almaktadır.
  • Arapçadır.

b. Fezleke

  • Tarihi konu edinir.
  • Her yılın sonunda o sene içinde ölen vezir, âlim, şeyh, şair ve ünlü kişilerin kısa biyografileri verilmiştir.
  • 1592’den başlar, 1654’te sona erer.

c. Cihannüma

  • İlk sistematik coğrafya kitabıdır.

d. Tuhfet’ül Kibar fi Esfaril Bihar

  • Denizcilikle ilgili bilgi verir.
  • Büyük deniz seferleri anlamını taşır.
  • Denizcilere yönelik 40 öğüt de taşır.
  • Kâtip Çelebi’nin bu eseri yazma amacı olarak ihtişamını yitiren Osmanlı bahriyesini yeniden heyecanlandırma arzusu gösterilmiştir.
Diğer: Mizan’ül Hak, Takvim’üt Tevarih, Düsturul Amel, Tarih-i Frengi Tercümesi


17. Koçi Bey

  • 17. yüzyıl şairidir.
  • Murat’a sunulan iki dilekçeyi içeren, devletin nasıl kurtulacağını anlatan Koçi Bey Risalesi ile tanınır.

18. Veysi 

  • 17. yüzyıl süslü nesir yazarıdır.

a. Habname

  • 1. Ahmet ile İskender’in rüyada konuşmalarını anlatır.
  • İçinde bulunulan kötü zamanlar, ahlaksızlıklar işlenmiştir.
Siyer-i Veysi, bir diğer önemli eseridir.


19. Nergisi 

  • 17. yüzyılın önemli süslü nesir yazarıdır.
  • Düzyazı ile hamse sahibi olmuştur.
  • Horosname, eserleri içerisinde dikkat çeker.

20. Giritli Aziz Efendi 

  • 18.yüzyıl yazarıdır.
  • Edebiyatımızın ilk hikâyeyi andıran eseri Muhayyelat’ı yazmıştır.

a. Muhayyelat

  • Hayalî ve gerçek olaylar bir bütün olarak işlenmiştir.
  • Olağanüstü ögeler yer aldığı için masalımsı bir yapısı vardır.

21. Yirmisekiz Mehmet Çelebi

  • 18. yüzyılda yazdığı Fransa Sefaretnamesi ile ünlüdür.


Hazırlayan: Melih Özdamar
İçeriklerimiz, pdf anlatımlar dahil, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nca korunmaktadır. Telif haklarının herhangi bir şekilde ihlali, başka yerlerde isimsiz yayımlanması, çeşitli kitap kaynaklarında izinsiz yer alması, içeriğin izinsiz kopyalanıp başka bir isimle tanıtılması vb. ile yapan kişi, kişiler veyahut kurumlar hakkında gerekli işlemler başlatılacaktır. 
 Türkçe ve Edebiyat yönetimi.
Daha yeni Daha eski

نموذج الاتصال