Gazel Nedir, Gazel Çeşitleri Nelerdir?


Gazel Nedir?

Gazel, kadınlarla ilgili aşk üzerine sohbet etmek anlamına gelir. Bununla beraber gazel kelimesi "ahu, ceylan" anlamlarını da taşımakta olan Arapça kökenli bir kelimedir. Divan edebiyatında sıkça kullanılmış bir tür olan gazel, edebiyatın temelinde kendine bir temel kurmuştur.


Gazelin özellikleri:

  • Gazel, diğer türlere nazaran kasidenin içerisinde "tegazzül" kısmında yer alan bir şekil iken sonradan bağımsızlaşmıştır.
  • Arap edebiyatında doğan gazel önce İran'a sonra da Türk edebiyatına geçiş yapmıştır.
  • Halk edebiyatında direkt olarak koşma ile aynı içeriğe sahiptir.
  • Gazellerde konu aşk, sevgi, kadın güzellik, şarap (içki) gibi konulardır. Çoğunlukla aşk konusu işlenmiştir.
  • Gazel, Divan edebiyatında en sevilen nazım şekli olarak karşımıza çıkar.
  • Edebiyatımızda gazelin ilk örnekleri 13. yüzyılda verilmeye başlanmıştır.
    • İlk lirik gazel örneklerini 13. yüzyılda Hoca Dehhani vermiştir.
  • Gazelhan, Türk edebiyatında gazel okuyan kişiye verilen addır. 
  • Divan edebiyatında gazelin nazım birimi beyittir.
  • Aruz ölçüsü kullanılır.
    • Aruzun her kalıbıyla yazılabilir.
  • En az 5, en çok 15 beyitten oluşur.
    • Bu beyit sayısı değişebilir. Ancak genel kullanım yukarıdaki gibidir.
  • Gazelin kafiye örgüsü aa – xa – xa – xa – xa şeklindedir
  • Gazelin giriş beytine matla, son beytine makta, en güzel beytine beytü'l-gazel ya da şah beyit denir.
    • Matla beytinden sonra gelen beyte hüsn-i matladenir.
    • Makta beytinden önce gelen beyte hüsn-i makta denir
    • Şairin adının geçtiği beyte mahlas beyit adı verilir.
  • Gazellerin divan edebiyatına has bir özellik olarak adları yoktur, olursa da bu adlar rediflerinden oluşur.
  • En çok gazel yazan şairler Edirneli Nazmi, Muhibbi (Kanunî Sultan Süleyman), Zati, Bağdatlı Ruhi, Gelibolulu Ali'dir.
    • Türk edebiyatında çeşitli gazel türlerinde öne çıkmış şairler yer alır:
      • Âşıkane gazel: Fuzuli
      • Şuhane gazel: Nedim
      • Rindane gazel: Baki
      • Hikemi gazel: Nabi
  • Gazeller, şairlerin divanlarında kasidelerden sonra sıralanır.
  • Divan edebiyatında bir gazelin aynı kafiye, aynı ölçü ile benzerini yazmaya nazire adı verilir.
  • Şairin adı mahlas beytinde tevriyeli bir şekilde geçiyorsa buna hüsn-i tahallüs denir.
  • Gazelin çeşitleri de vardır:
    • Na-tamam gazel: 5 beyitten az olan gazellerdir.
    • Mutavvel (Müzeyyel) gazel: 15 beyti aşan gazellerdir.
    • Müselsel gazel: Tüm beyitleri musarra, aynı kafiyeye sahip, olan gazellerdir.
    • Yekavaz gazel: Tüm beyitleri aynı söyleyiş güzelliğine sahip gazellerdir.
    • Yek ahenk gazel: Tüm beyitlerinde aynı konuyu işleyen gazellerdir.
    • Musammat gazel: Beyitlerinde iç kafiye bulunduran gazeldir.
    • Mülemma gazel: En az iki dille yazılmış gazellerdir.

Hazırlayan: Ömer Genceli
İçeriklerimiz, pdf anlatımlar dahil, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nca korunmaktadır. Telif haklarının herhangi bir şekilde ihlali, başka yerlerde isimsiz yayımlanması, çeşitli kitap kaynaklarında izinsiz yer alması, içeriğin izinsiz kopyalanıp başka bir isimle tanıtılması vb. ile yapan kişi, kişiler veyahut kurumlar hakkında gerekli işlemler başlatılacaktır. 
 Türkçe ve Edebiyat yönetimi.
Daha yeni Daha eski