Millî Edebiyat Dönemi Şairleri ve Metinler - PDF

Türk edebiyatının özüne döndüğü bu dönemde şairler savaş ortamının verdiği etkiyle edebiyatı bir propaganda aracı olarak kullanmaya başlamıştır. Bu dönemde roman, şiir vb. türler halkı kendine getirmek ve daha kolay iletişim sağlamak aracılığıyla tercih edilmiştir. Bu dönem şairleri, yazarları ve metin türleri öze dönüş hareketinin temelini atmıştır.

Hikâye ve Roman

• İstanbul dışına çıkılmış ve Anadolu insanının sıkıntıları, sevinçleri, kederleri işlenmiştir.
• Kişisel konular, toplumsal ve milli konularla kaynaştırılmıştır.
• Teknik ve biçim bakımından oldukça sağlamdır.
• Realist anlayış hakimdir.

Şiir

• Hece ve İstanbul ağzı önemlidir.
• Halk edebiyatını, gerçek edebiyat olarak kabul ederler.
• Toplumsal meseleler de işlenir.
• Beş Hececiler, aruzu terk edip heceyle yazmışlardır.
• Bazı sanatçılar, aruzu kullanmaya devam eder.
• Şiirde estetik zevk ön plandadır.

Tiyatro

• 1911 yılında ilk resmî tiyatro Darülbedayi-i Osmanî
  • İsmi değiştirilip 1926’da İstanbul Şehir Tiyatrosu yapılmıştır.
• Tiyatro tekrar önem kazanmaya başlamıştır.
• Darülbedayi’de ilk olarak Hüseyin Suat’ın “Çürük Temel” isimli oyunu oynanmıştır.
• Sekizinci Müsahipzade Celal ve İbnürrefik Ahmet Nuri, en çok tiyatro yazan kişilerdir.

Bu dönemde Sebilür Reşad, Büyük Mecmua, Yarın, Dergah, İnci, Hakimiyet-i Milliye, Tevhid-i Efkar, Vakit, İkdam gibi dergi ve gazetelerde Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen yazılar yazılmıştır.

ŞAİRLER - YAZARLAR

1. ÖMER SEYFETTİN (1884 – 1920)

• Maupassant tarzı olay hikâyeciliğinin bizdeki en büyük ismidir.
  • Hikâyeciliği meslek olarak gören ilk sanatçıdır.
• “Toplum için sanat” anlayışıyla milli değerlere yönelmenin önderliğini yapmıştır
  • Genç Kalemler dergisinde yayımlanan “Yeni Lisan” makalesiyle dilin sadeleştirilmesi gerektiğini savunmuştur.
  • Uzun cümlelerden, söz oyunlarından, yabancı sözcük ve tamlamalardan kaçınmış, konuşma ve yazı dili arasında bir uyum kurmaya çalışmıştır.
  • Hikâyelerinde milli’ bilinci uyandırma ve güçlendirme amacı taşımıştır.
• Realist bir yazardır.
• Hikâyeleri teknik açıdan zayıftır, tasvirlere, psikolojik tahlillere önem vermez, daha çok olayı ön plana çıkarır.
• Türk tarihi, toplum sorunları, çocukluk anıları ve balkanlardaki Türkler, başlıca konulardır.
• Kısa cümlelere dayanan okurun dikkat ve heyecanını canlı tutan bir anlatımı vardır.
• Anlatımında halk dili, kültürü geniş yer tutar.
  • Hikâyelerinde menkıbe, efsane, destan, halk fıkraları ve tarihten yararlanmıştır.
• Kitaplaştırmadığı az sayıda şiiri de vardır.
• Efruz Bey “uzun hikâye”, “roman” olarak da değerlendirilmektedir.
• Eserleri:
• Hikâye: Ashab-ı Kehfimiz, İlk Düşen Ak, Yüksek Ökçeler, Bomba, Bahar ve Kelebekler, Forsa, Beyaz Lale, Aşk Dalgası, Gizli Mabet, Tarih Ezeli Bir Tekerrür, Pembe İncili Kaftan, Kaşağı, Falaka, Kızıl Elma Neresi, Başını Vermeyen Şehit, Diyet, And, Teke Tek, Kütük, Harem (uzun hikâye) Efruz Bey, Yalnız Efe…
• Tiyatro: Mahcupluk İmtihanı
• Diğer: Yarınki Turan Devlet, Vatan Vatan

2. ALİ CANİP YÖNTEM (1887 – 1967)

• Fecr-i Ati topluluğundan Genç Kalemler dergisine geçmiştir.
• Hem heceyi hem de aruzu kullanmıştır.
• Eleştirileri, makaleleri ve edebiyat tarihi araştırmalarıyla tanınmıştır.
• Eserleri:
• Şiir: Geçtiğim Yol
• Makale: Milli Edebiyat Meselesi ve Cenap Bey’le Münakaşalarım
• Ders kitabı: Edebiyat
• Antoloji: Türk Edebiyatı Antolojisi

3. ZİYA GÖKALP (1876 – 1924)

• İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Diyarbakır’daki kurucusudur.
• İngilizler tarafından Malta Adası’na sürgüne gönderilmiştir.
• Türkçülük akımını sistemleştirmiş ve Türk milliyetçiliği fikrini “Türkiyecilik”, “Oğuzculuk ve Türkmencilik”, “Turancılık” devrelerine ayırmıştır.
• Şair ve yazar kimliği kadar sosyolog olarak da önemlidir; sosyoloji çalışmalarında Emile Durkheim’den etkilenmiştir.
• Türk sosyolojisinin kurucusu olarak görülmüştür.
• İslamiyet öncesi Türk tarihiyle ilgili araştırmalar yapmıştır.
• Konuşma dilinin aynı zamanda yazı dili olmasını, edebi eserlerde İstanbul ağzının esas alınmasını ve heceyi kullanmak gerektiğini savunmuştur.
• Eserleri:
  • Dergi: Yeni Mecmua, Küçük Mecmua
  • Şiir: Kızıl Elma, Yeni Hayat, Altın Işık
  • Makale: Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak
  • İnceleme: Türkçülüğün Esasları, Türk Medeniyet Tarihi
  • Mektup: Malta Mektupları

4. MEHMET EMİN YURDAKUL (1869 – 1944)

• ”Türk Şairi”, “Milli Şair” unvanlarıyla anılmıştır.
  • Türk ismini şiirinde kullanan ilk sanatçıdır.
  • Osmanlı-Yunan savaşı sırasında yazdığı Cenge Giderken ile tanınır.
  • Anadolu insanının acılarını, düşmana karşı mücadelesini coşkun bir dille anlatan ilk şairdir.
  • Bütün şiirlerinde sade bir dil ve hece ölçüsü kullanmıştır.
  • Duygudan çok öğreticilik ağır basar.
• Eserleri:
• Şiir: Türkçe Şiirler, Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Tan Sesleri, Ordunun Destanı, Zafer Yolunda, Ankara, Turan’a Doğru,
• Düzyazı: Fazilet ve Asalet, Türk’ün Hukuku, Kral Corc’a

4. MEHMET FUAT KÖPRÜLÜ (1890 – 1927)

• Edebiyata Fecr-i Ati’yle ve şiirle girdi, sonraları Milli Edebiyat’a katıldı.
• Türk kültürü, dili ve uygarlığıyla ilgili önemli çalışmalar yaptı.
  • Ordinaryüs Profesör unvanını almıştır.
  • Hoca Ahmet Yesevi ve Yunus Emre’yi tanıtmıştır.
• Eserleri:
• Edebiyat tarihi Makale: Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Türk Edebiyatı Tarihi, Türkiye Tarihi, Azeri Edebiyatına Ait İncelemeler, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, Türk Saz Şairleri…

5. MUSAHİPZADE CELAL (1870 – 1959)

• Milli Edebiyat dönemi oyun yazarıdır.
• Teknik bakımından zayıf; ama gözlem, tarihi ayrıntı ve yergi bakımlarından başarılı komediler yazmıştır.
• Konularını Osmanlı İmparatorluğu’ndan, kendi deyişiyle “tarihin gölgesi altında hayal-meyal seçilen halk hayatından” almıştır.
• Eserleri:
• Türk Kızı, Köprülüler, İstanbul Efendisi, Lâle Devri, Macun Hokkası, Yedekçi Kaşıkçılar, Atlı Ases, Demirbaş Şarl, Moda Çılgınları, İtaat İlâmı, Fermanlı Deli Hazretleri, Aynaroz Kadısı, Kafes Arkasında, Bir Kavuk Devrildi, Mum Söndü, Pazartesi-Perşembe, Gül ve Gönül, Balaban Ağa, Selma, Genç Osman, Gücü Gücü Yetene, Kadın Tertibi, Kısmet Değilmiş gibi kendi yazdığı; Hisse-i Şayia, Sekizinci, Ceza Kanunu

6. İBNÜRREFİK AHMET NURİ SEKİZİNCİ (1874 – 1935)

• Dönemin tanınmış güldürü yazarlarındandır.
• Fransızcadan yaptığı uyarlamalarla da tiyatromuza birçok oyun kazandırmıştır.
• Fransız güldürülerinin etkisi sezilen oyunlarında dili iyi kullandığı gibi, oyun tekniği yönünden de oldukça başarılı sayılır.
• Eserleri:
  • Alemdar, Sivrisinekler, Ceza Kanunu, Dört Cihar, Nurbaba, Hisse-i Şayia, Seriye Mahkemesinde, Belkıs, Himmetin Oğlu, Son Ateş, Aşk-Atik, Cereme, Dengi Dengine, Tecdid-i Nikâh, Gücü Gücüne Yetene, Fırsat Yoksulu, Kadın Tertibi, Açık Bono, Nakış, İki Bebek, İki Ateş Arasında, İzdivaç Projesi, Yeni Dünya, Ferda

7. YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU (1889 – 1974)

• Eserlerinde Türk toplumunun Tanzimat’tan Cumhuriyet dönemine geçirdiği dönüşümleri anlatmıştır.
• Nev-Yunanilik akımından da etkilenmiştir.
  • Fecr-i Ati’ den Milli Edebiyata geçen bir sanat çizgisi izlemiştir.
  • “Toplum için sanat” anlayışıyla ağır olan dilini sadeleştirmiştir. (Z.Gökalp etkisi)
  • Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarını, Türk toplumunun yaşamını ve sorunlarını işlemiştir.
• Romanlarını sağlam bir teknikle kaleme almış, karakterleri başarıyla canlandırmıştır.
• Gözlem ve tahlil yeteneği çok güçlüdür.
  • Realizmden etkilenmiştir.
• İlk romanı olan Kiralık Konak’ta Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’nın sonuna bir ailenin üç kuşağını; Hüküm Gecesi'nde 2. Meşrutiyet yıllarını, Sodom ve Gomore’de İstanbul’un mütareke yıllarını; Yaban’da Ahmet Celal karakterinden hareketle Kurtuluş Savaşı yıllarındaki Anadolu’yu ve aydın-halk kopukluğunu; Panorama’da Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki yenilikleri, Atatürk’ün ölümünden sonraki yılları anlatır.
• Eserleri:
• Roman: Kiralık Konak, Yaban, Ankara, Sodom ve Gomore, Hüküm Gecesi, Panorama, Nur Baba, Hep O Şarkı, Bir Sürgün
• Hikâye: Bir Serencam, Milli Savaş Hikâyeleri, Rahmet
• Tiyatro: Nirvana, Veda, Sağanak, Mağara
• Mensur Şiir: Erenlerin Bağından, Okun Ucundan
• Anı: Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları, Vatan Yolunda, Politikada 45 Yıl
• Ulus gazetesinde Kurtuluş Savaşı’yla ilgili yazdığı makaleleri: Ergenekon
• Monografi: Atatürk, Ahmet Haşim

8. HALİDE EDİP ADIVAR (1884 – 1964)

• 1909’da Teali-i Nisvan (Kadınları Yükseltme) Derneğini kurmuştur.
• Mitingler düzenlemiştir.
  • İlk döneminde feminizm
  • Milli edebiyat etkisinde Türkçülük, Milli Mücadele
  • Cumhuriyet döneminde gelenek, görenek…
• Roman, hikâye ve anı türlerinde eserler vermiştir.
• Tekniği zayıf olmakla beraber tasvir ve tahlilleri güçlü romanlarıyla tanınmıştır.
  • Dili savruktur.
• Süssüz, kısa cümleli romanlarında güçlü kişilikli kadın kahramanlar ön plandadır.
  • Karakterler, kendi yaşamından ilham aldığı kişilerdir.
• Aşk ve kadın psikolojisini işlediği ilk romanları: (Handan, Seviye Talip… )
• Kurtuluş Savaşı sürecini anlattığı Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye gibi romanlarıyla sevilmiştir. Ateşten Gömlek Türk edebiyatında Kurtuluş Savaşını işleyen ilk romandır.
• Sinekli Bakkal’dan sonraki romanlarında sosyal çevre tasvirlerine büyük önem vermiştir.
• Realizmden etkilenmiştir.
• Eserleri:
• Roman: Seviye Talip, Handan, Son Eseri, Yeni Turan, Ateşten Gömlek, Kalp Ağrısı, Vurun Kahpeye, Sinekli Bakkal, Tatarcık, Yol Palas Cinayeti…
• Hikâye: Dağa Çıkan Kurt, Harap Mabedler, İzmir’den Bursa’ya, Kubbede Kalan Hoş Seda
• Anı: Türkün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev
• Tiyatro: Kenan Çobanları, Maske ve Ruh

9. REFİK HALİT KARAY (1888 – 1966)

• Deneme, fıkra, mizah, hiciv, roman ve hikâye türlerinde eserler vermiştir.
• Türkçeyi büyük bir ustalıkla kullanmıştır.
• Beyrut ve Halep’te 15 yıl sürgün hayatı yaşamıştır.
• Tasvir ve tahliller bakımından zengin, sanatlı bir anlatımı vardır.
• Realizmden etkilenmiştir.
  • Türk edebiyatında bir yazarın Anadolu’yu yakından tanıyarak, içinde bulunarak Anadolu’yu anlattığı ilk hikâyeler olan Memleket Hikayeleri ile tanındı.
• Memleket edebiyatının asıl temsilcisidir.
• Aydede isimli mizah dergisini çıkarmıştır.
  • Milli mücadele karşıtı olduğu yazılarını burada yayımlamış ve Beyrut, Halep’e sürgün edilmiştir.
• “Kirpi” takma adıyla mizahi hicivler yazmıştır.
  • Bu ismi Kalem dergisinde kullandı.
• Eserleri:
• Roman: Yezidin Kızı, Sürgün, Bugünün Saraylısı, Kadınlar Tekkesi, Yeraltında Dünya Var, İstanbul’un İçyüzü, Çete, Nilgün
• Hikâye: Memleket Hikâyeleri, Gurbet Hikâyeleri
• Mizah: Kirpinin Dedikleri, Deli
• Tiyatro: Kanije Müdaafası

10. REŞAT NURİ GÜNTEKİN (1889 – 1956)

• Roman, öykü, gezi, eleştiri ve tiyatro türlerinde eserler vermiştir.
• Sade bir dille yazdığı eserlerinde Türkçeyi tüm canlılığıyla kullanmıştır.
• İlk dönem romanlarında (Çalıkuşu, Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi, Bir Kadın Düşmanı) aşkı, ikinci dönem romanlarında ( Yeşil Gece, Yaprak Dökümü, Kızılcık Dalları, Miskinler Tekkesi) toplumsal konuları işler.
• İstanbullu idealist bir genç kızın, Feride’nin, öğretmen olarak gittiği Anadolu’ da yaşadıklarını anlattığı Çalıkuşu’yla sevilmiştir. Çalıkuşu, köyü ve taşra insanın yaşayışını anlatan ilk başarılı eserlerdendir.
• Yaprak Dökümü’nde Batılılaşmanın Türk aile yapısı üzerindeki olumsuz etkisini; Yeşil Gece’de Kurtuluş Savaşı yılları ve sonrasında dini istismar eden kişilerin eleştirisini romanlaştırır.
• Romantizm ve realizm akımlarından etkilenmiştir.
• Görevi sırasındaki gözlemlerini anlattığı Anadolu Notları gezi türünün en önemli eserlerindendir.
• Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda da etkili bir isimdir.
• Eserleri:
• Roman: Çalıkuşu, Gizli El, Acımak, Damga, Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi, Bir Kadın Düşmanı, Yeşil Gece, Yaprak Dökümü, Kızılcık Dalları, Eski Hastalık, Değirmen, Miskinler Tekkesi, Harabelerin Çiçeği, Kavak Yelleri, Son Sığınak, Kan Davası
• Hikâye: Olağan İşler, Leyla ile Mecnun, Sönmüş Yıldızlar, Tanrı Misafiri
• Gezi Kitabı: Anadolu Notları
• Tiyatro: Hançer, Balıkesir Muhasebecisi, Tanrıdağı Ziyafeti, Hülleci, Ümidin Güneşi. Ayrıca “Yaprak Dökümü” romanı tiyatroya uyarlanmıştır.

11. HAMDULLAH SUPHİ TANRIÖVER (1885 – 1966)

• Önce Fecriati’de yer almış, sonra Milli Edebiyat topluluğunda yer almıştır.
• Türkçülük ve Milli Edebiyat akımlarına büyük katkıları olmuştur.
• “Hitabet” ve “nutuk”larıyla tanınan bir sanatçıdır.
• Kurtuluş Savaşı sırasında halkı aydınlatmak için gönderildiği yerlerde hitabetin etkili örnekleri olan çalışmalar yapmıştır.
  • İstiklal Marşı’nı ilk defa okumuştur.
• Eserleri:
• Hitabet: Dağ Yolu
• Makale: Günebakan

12. YUSUF AKÇURA (1876 – 1935)

• 1904 yılında Mısır’da (Türk adlı bir gazetede) yayımladığı Üç Tarz-ı Siyaset adlı makalesi onu Türk siyasal hayatında önemli bir isim haline getirdi.
• Türkçülük akımının manifestosu kabul edilen bu makalede Akçura, Osmanlının toparlanabilmesi için üç ana görüşün (Osmanlıcılık, Türkçülük, Batıcılık) bulunduğunu ve bunlar arasında en uygununun Türkçülük olduğunu savunmuştur.
• Eseri:
• Makale: Üç Tarz-ı Siyaset

13. HALİDE NUSRET ZORLUTUNA (1901 – 1984)

• Kurtuluş Savaşı yıllarında yayımlanan “Git Bahar” şiiriyle ünlenmiştir.
• Heceyle, sade bir dille, anlaşılır şiirler yazmıştır.
• Cumhuriyet sonrasında da “Hisar” dergisi çevresinde bulunmuştur.
• Eserleri:
• Şiir: Geceden Taşan Dertler, Yayla Türküsü
• Roman: Küller, Sisli Geceler, Örümcek Dede, Yurdumun Dört Bucağı
• Hatıra: Benim Küçük Dostlarım, Bir Devrin Romanı
• Mektup: Hanım Mektupları

14. RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI (1869 – 1949)

• “Filozof Rıza” olarak anılmıştır.
• Başlangıçta Abdülhak Hamit Tarhan ve Tevfik Fikret etkisinde aruz ölçüsüyle şiirler yazmıştır.
• Zamanla asıl edebi kişiliğini oluşturan Aşık Tarzı ve Dini -Tasavvufi halk şiiri geleneğinden faydalanarak, duygulu, içten koşma ve nefesler yazmıştır.
• Felsefe, edebiyat tarihi alanlarında da eserleri vardır.
• “Uçun Kuşlar” adlı şiiriyle geniş kesimlerce sevilmiştir.
• Eseri:
• Şiir: Serab-ı Ömrüm

15. AHMET HİKMET MÜFTÜOĞLU

• Türkçülük düşüncesinin önemli isimlerindendir.
  • Türk Ocakları, Türk Yurdu dergilerinin kurucularındandır.
• Eserleri:
  • Hikâye: Haristan ve Gülistan (SF anlayışıyla yazdı.) Çağlayanlar (Milli edebiyat anlayışıyla yazdı.
  • Roman: Gönül Hanım.

Millî Edebiyat genel özelliklerine gitmek için tıklayınız.

Hazırlayan: Melih Özdamar

İçeriklerimiz, pdf anlatımlar dahil, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nca korunmaktadır. Telif haklarının herhangi bir şekilde ihlali, başka yerlerde isimsiz yayımlanması, çeşitli kitap kaynaklarında izinsiz yer alması, içeriğin izinsiz kopyalanıp başka bir isimle tanıtılması vb. ile yapan kişi, kişiler veyahut kurumlar hakkında gerekli işlemler başlatılacaktır. 

 Türkçe ve Edebiyat yönetimi.