Sıfat/ Ön Ad Nedir, Özellikleri Nelerdir?

Sıfat, bir adı nicelik, nitelik, yer, sıra bakımından belirten ya da niteleyen kelimelere denir. İsmin önünde geliyor oluşundan ötürü "ön ad" diye de adlandırılmaktadır.

Örnekler:
Kapkaranlık geceler sergiliyor ruhum senden uzakta.
Sıfat Ad

Taze günlerin ardından sergiliyor güneş sarı yüzünü.
Sıfat Ad Sıfat Ad

Tam anlamıyla detaylara girmeden evvel yukarıdaki örnekleri inceleyelim. Ön ad yani sıfat, isimlerden önce gelerek onları nitelemiş. İsme "nasıl" sorusunu sorarak tespit ediyoruz.

Nasıl gece? > Kapkaranlık gece
Nasıl gün? > Taze gün
Nasıl yüz? > Sarı yüz

Sıfatın olduğu her yerde bir sıfat tamlaması da vardır. Ancak isim tamlaması ile karıştırmama adına “tamlananın” ek almadığını bilmek zorundayız.

Sekiz çocuk
Güzel arabalar
Şeker insan

UYARI: Sıfatlar, normal olarak isimlerden önce gelirler. Ancak bazı soru bankalarında şiirler aracılığıyla isimlerden sonra da getirilebilir. Bu şiire has bir özelliktir. Aynı zamanda "unvan sıfatları" yani "bey, efendi vb." sıfatlar da isimlerden sonra gelen istisna sıfatlardır.

Sıfatları, kendi başlığı altında iki ana bölüme ayırırız.

Niteleme Sıfatları
Belirtme Sıfatları

İşaret Sıfatları
Belgisiz Sıfatlar
Sayı Sıfatları

Asıl Sayı Sıfatı
Sıra Sayı Sıfatı
Üleştirme Sayı Sıfatı
Kesir Sayı Sıfatı

Soru Sıfatları

A. Niteleme Sıfatları

Bir adın önüne gelerek onları renk, durum, biçim yönünden niteleyen sözcüklere "niteleme sıfatı" denir.

Niteleme sıfatlarını bulabilmek için isimlere "Nasıl?" sorusunu sormak gereklidir.

Örnekler:

Hırçın dalgalar vuruyor sahile, kızgın rüzgarın altında; kaybolmuş bir baharı arıyor gözlerim.

Sıfat Ad Sıfat Ad Sıfat Ad

*** Adlaşmış Sıfat Nedir?

Sıfatlar, çekim ekini “genel” olarak almazlar. Alırlarsa adlaşır, adlaşmış sıfat olurlar.

Genç çocuklar başarılı olmalıdırlar.
Gençler, başarılı olmalıdırlar.

Sinirli insanlar hep zarar verirmiş.

Sıfat ad

Sinirliler hep zarar verirmiş.

Adl. sıfat

Bu savaş, iyi insanlarla kötü insanların savaşıdır.

Sıfat ad Sıfat ad

Bu savaş, iyilerle kötülerin savaşıdır.

Adl. sıfat

Sıfatların çekim eki aldıkları durumlar da vardır. Bu durumda sıfat niteliklerini kaybetmezler:

Güzelim arabayı ne hâle getirdiler!

B. Belirtme Sıfatları

Belirtme sıfatları, isimlerin önüne gelerek onları sayı, soru, işaret, belgisizlik yönünden belirtir. Her birinin farklı soruları vardır.

1. İşaret Sıfatları (Gösterme Sıfatları)

İşaret sıfatları, varlıkları gösterme yoluyla belirten sıfatlardır. Çoğunlukla bu, şu, o, öteki, beriki, öyle, böyle, öbür şekilleriyle kullanılırlar. İsim soylu sözcüklerin önüne gelirler.

Bu yoldan geçip gidiyor her şey.
Bilir misin, şu denizlerdir beni senden uzaklaştıran.
Öteki köyün çocukları yine uslu durmamış.

İşaret sıfatları, çekim eki aldıklarında işaret zamirine dönüşür:
Sen bu hareketleri onaylıyor musun?
Sıfat
Sen bunu onaylıyor musun?
Zamir

O, bu, şu gibi sözcüklerden sonra virgül kullanılması bu sözcükleri yine zamir yapar:
O adam, buraya gelecek.
Sıfat
O, buraya gelecek
Zamir

2. Belgisiz Sıfatlar

Varlık ve nesnelerin miktarını ve sayısını açık, kesin olarak değil de belirsiz olarak bildiren sıfatlardır. Az, az buçuk, başka, bazı, bir, biraz, birçok, kimi, bir hayli, birtakım, bir sürü, bütün, tüm, çok, çoğu, fazla, her, hiç, hiçbir, nice, vb. sıfatlar, belirsizlik sıfatları olarak kabul edilirler.

Çok insan, bolca problem demekti.
Sıfat
Biraz insanlık, hayata çok şey katar.
Sıfat
Başka dertlerin varsa onu da anlatabilirsin.
Sıfat
Kimi olaylar, insanın başına birtakım sorunlar yaratır.
Sıfat

NOT: Bir kelimesi, kimi zaman belgisiz sıfat kimi zaman da sayı sıfatı olarak kullanılır. Belgisiz sıfat olarak kullanıldığında çoğunlukla niteleme sıfatından sonra gelirler ve "herhangi bir" anlamı katarlar. Sayı sıfatı ise çoğunlukla "tek, adet" anlamı katar.

Bugün güzel bir deneme buldum.
Belgisiz Sıfat

Sınava sadece bir kalemle girebilirsiniz.

Sayı Sıfatı

Belgisiz sıfatlar, çekim eki aldıklarında belgisiz zamire dönüşür:
Ben konuyu kimi öğrencilere anlatamıyor gibiyim.
Sıfat
Yolda kimisi bu işe karşı çıkmış.
Zamir

3. Sayı Sıfatları

İsimlerin önüne gelerek onları sayı bakımından belirten sıfatlara sayı sıfatları denir. Kendi içinde farklı gruplara ayrılırlar.

Asıl Sayı Sıfatları

Asıl sayı sıfatını tanımlarken sayıların adlardan önce gelerek onları belirtmesi ile oluşan sayı sıfatlarıdır. "Kaç" sorusuna cevap verirler.

Elimde tam olarak üç yüz beş çiçek var.

Aklımda beş bardak almak vardı.

Üç renk aklımı aldı dün.

Sıra Sayı Sıfatları

Varlıkların sayısını sıra biçiminde veren sıfatlardır. Bu sıfatlar -ıncı, -inci, -uncu, -üncü eklerini alır. "Kaçıncı" sorusuna cevap verirler.

Okul beşinci gününde olaylara sahne oldu.

Kitabın yetmiş beşinci sayfasını açmayı dene.

Üleştirme Sayı Sıfatları

Sayılara -er, -ar ekleri getirilerek kurulur. "Kaçar" sorusuna cevap verirler.

Sıraya üçer kişi otursun önce.

Herkese birer elma düştü.

Kesir Sayı Sıfatları

Varlıkların parçalarının bütüne olan oranını gösteren sıfatlardır.

Bugün kuyumcudan çeyrek altın almayı düşünüyorum.

Mirastan üçte bir pay aldım.

4. Soru Sıfatları

Normal olarak sıfatlara sorduğumuz bütün soruların birleştiği başlıktır. Ne, nasıl, hangi, kaç, kaçar, kaçıncı gibi sıfatlar soru sıfatları olarak kabul edilirler.

Ne yönden gitmemiz gerekiyor?
Bunlar nasıl sorular?
Hangi adamdı seni senden alan?
Kaçar kişi gelmiş sınava?

Not 1: Ne sözcüğü kullanıldığı yere göre tür değiştirir.

Bu şehrin ne tarafına yöneldiler?
Sıfat
(İsmin önüne gelerek hangi anlamını taşıdığı için sıfattır.)

Ne bakıyorsun arkadaşım öyle?
Zarf
(Niye, neden, niçin anlamına geldiği için zarftır.)

Bana ne almayı düşünüyor?
Zamir
(İsmin yerini tuttuğu için zamirdir.)

Ne yardan geçiyor ne serden.
Bağlaç(Ne...ne tekrarlı bağlacıdır.)

Ne güzel bir gün böyle?
Zarf
(Güzel sıfatının önüne gelerek çok anlamını taşır ve zarf olur.)

Not 1: Soru tiplerinde sıkça karşımıza çıkan "soru anlamı sıfat sağlanmıştır?" sorularında pratiklik amacıyla "-mı, mi" soru edatını taşıyan cümleleri eleyebilirsiniz. Bu cümlelerde soru anlamını ne olursa olsun edat sağlar.

Nereden kaçtıklarını gördün mü?
(Soru anlamını edat sağlar.)
Nerede bulmalıyım seni ben?
(Soru anlamını zamir sağlar.)
Ne yönden gideceğini biliyor mu?
(Soru sıfatı olmasına rağmen soru anlamını edat sağlar.)

Not 2: Nasıl sözcüğü isim soylu sözcüklerin önüne geldiğinde sıfat, fiilleri belirttiklerinde zarf olur.

Nasıl davranıyor sana, söylemelisin. (Zarf)
Nasıl günler geçiriyor sence? (Sıfat)

🔰 Sıfatlarda Pekiştirme

Sıfatlarda anlamı daha da güçlü kılabilme adına kurulan sıfatlardır.

“m,p,r,s” ekleriyle kurulan sıfatlardır.

Kıpkırmızı yanaklarıyla soğukta beni bekliyordu.
Dün bana masmavi denizi gösterdi.
Hiç unutmam dümdüz yollara sahipti bu şehir.

“mi” ile kurulabilir.

Güzel mi güzel günler bizi bekliyor

🔰 Sıfatlarda Küçültme

-cık, -cik; -imsi, -ımtrak gibi eklerle kurulan sıfatlardır. Küçültme anlamı katarlar.

· Minicik çocukla kendini bir tutuyor.

· Mavimsi gözleriyle beni çok etkiledi.

· Bozkırların sarımtrak görüntüsü beni çok etkiliyordu.

🔰 Sıfat Yapan -ki

İsimlerin ya da isim soylu sözcüklerin üzerine gelerek sıfat türetir. Yapım eki görevindedir.

Bendeki bu aşk kimsede yoktur.
Ben+de+ki aşk > sıfat yapmıştır.
Sıfat yapan -ki (-deki, -daki)

Not 1: İlgi zamiri olan -ki eki ile karıştırılmamalıdır. İlgi zamiri olan -ki ekinin önünde daima tamlayan eki (-ım, im, um, üm; -ın, in, un, ün) bulunur. Ancak sıfat yapan -ki’nin önünde “genellikle” -de, da” eki bulunur.

Sahadaki olayları kimse unutamıyor.
Televizyonunkini sen kaybetmişsin.
Zamir -ki’si
(Televizyonun kumandası tamlamasında tamlananın yerini tutmuş)

Not 2: Sıfat yapan -ki’nin önünde her zaman -de ya da -da eki bulunmayabilir.
Akşamki yemeği hiç beğenmedim.

🔰 Sıfatlarda Yapı

Sıfatlarda yapı, üç ana başlık altında incelenir.

Basit Sıfatlar
Türemiş Sıfatlar
Birleşik Sıfatlar

1. Basit Sıfatlar

Hiçbir şekilde yapım eki almamış ve iki kelimeden oluşmamış sıfatlardır.

Güzel günler göreceğiz çocuklar!

Bak şu gökyüzüne, kara bulutlar çevrelemiş tepemizi.

2. Türemiş Sıfatlar

Yapım eki ile oluşturulmuş sıfatlardır.

Sessiz dostluklara ihtiyacım var. (Ses+siz)

Onun hüzünlü gözlerini bir türlü unutamıyorum. (Hüzün+lü)

Benim çevremi saran heyecanlara ihtiyacım olduğunu sanma. (Sar+an)

3. Birleşik Sıfatlar

Birleşik sıfatlar, en az iki kelimeden oluşan ya da kurallı bir şekilde oluşturulan sıfatlardır.

Bu sıfatları iki başlık altında inceleriz:

Anlamca Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar
Kurallı Birleşik Sıfatlar

-lı, -lık, -sız ekiyle kurulanlar
İyelik ekiyle kurulanlar

a. Anlamca Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar

En az iki kelimenin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş sıfatlardır. Bu sıfatlar anlam yoluyla kaynaşmıştır.

Birkaç gün ortalarda görünmeyelim.

Cingöz insanlardan haz almıyorum.

Onun birçok şarkısı kayıp.

b. Kurallı Birleşik Sıfatlar

b.1 -lı, -lık, -sız Ekleriyle Kurulanlar

Sıfat tamlamalarında ismin üzerine -lı, -lık, -sız eklerinden birinin getirilmesiyle bu tamlamanın tamamı sıfat yapılır. Böylelikle kurallı bir birleşik sıfat ortaya çıkar.

Mavi göz

Sıfat Ad

Mavi göz + lü

Sıfat Ad

[Mavi gözlü] dev

Sıfat Ad

Kırmızı şapka

Sıfat ad

Kırmızı şapka+lı

Sıfat ad

[Kırmızı şapkalı] kız

Sıfat ad

On para

Sıfat ad

On para+lık
Sıfat ad
[On paralık] adam
Sıfat ad

b.2 İyelik Ekiyle Kurulanlar

Sıfat tamlamalarında ismin üzerine iyelik eklerinden birinin getirilip ad ve sıfatın yer değiştirmesi sonucu tüm tamlamanın sıfat olması durumuna kurallı birleşik sıfat denilir.

Çatlak cam
Sıfat ad
Çatlak cam+ı
⬊ ⬋
[Camı çatlak] ev
Sıfat ad

Bozuk araba
Sıfat ad
Bozuk araba+s+ı
⬊ ⬋
[Arabası bozuk] adam

Sıfat ad

Sorularda "Aşağıdaki birleşik sıfatlardan hangisi farklı bir yolla kurulmuştur?" denildiği zaman birleşik sıfatların kuruluş yollarını anımsayınız.

İçeriklerimiz, pdf anlatımlar dahil, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nca korunmaktadır. Telif haklarının herhangi bir şekilde ihlali, başka yerlerde isimsiz yayımlanması, çeşitli kitap kaynaklarında izinsiz yer alması, içeriğin izinsiz kopyalanıp başka bir isimle tanıtılması vb. ile yapan kişi, kişiler veyahut kurumlar hakkında gerekli işlemler başlatılacaktır.
Türkçe ve Edebiyat yönetimi.